ÇOCUKLARA CİNSELLİK VE MAHREMİYET EĞİTİMLERİ NASIL VE NE ZAMAN AKTARILMALIDIR?

ÇOCUKLARA CİNSELLİK VE MAHREMİYET EĞİTİMLERİ NASIL VE NE ZAMAN
AKTARILMALIDIR?

Madde 10: Eğitim ve kapsamlı cinsellik eğitim hakkı: Her birey eğitim ve kapsamlı
cinsellik eğitimine erişim hakkına sahiptir. Kapsamlı cinsellik eğitimi yaşa uygun,
bilimsel olarak doğru, kültürel değerleri kapsayan eğitimler olup, insan hakları,
toplumsal cinsiyet eşitliği ve cinselliğe karşı olumlu bir bakış açısı kapsamında
sunulmalıdır.
Madde 6: Mahremiyet Hakkı: Her birey herhangi bir müdahaleye maruz kalmadan
kendi cinselliği, cinsel kimliği, cinsel davranışları konusunda mahremiyet hakkına
sahiptir. Buna, kişiye dair cinsellikle alakalı bir bilginin başka kişilerle paylaşılmaması
da dahildir.
WAS Cinsel Haklar Bildirgesi, Dünya Cinsel Sağlık Derneği (World Association for
Sexual Health WAS)
Bildirge maddelerinde bahsi geçen “birey”ler sözcüğü çocuk ve bebeklerimizi
de kapsamaktadır. Bu sebeple çocuklarımız büyürlerken, onları dış dünyaya hazır ve
kendileri ile barışık ve özgüvenli bireyler yetiştirmeye çalışırken, onlara yaşlarına
uygun bilimsel cinsellik eğitimi ve mahremiyet bilincini vermekle sorumluyuzdur.
Çocuklarımızın değişen bedenlerini tanımaları, olumlu beden algısı yaratabilmeleri,
yaşları ilerledikçe bedenlerinde oluşacak değişimlere hazırlıklı olabilmeleri ve en
önemlisi bu karmaşık konularda doğru ve bilimsel bilgiyi güvendiği kaynaklardan
alabilmesi, yanlış bilgiler edinmemesi için, önce ebeveynlerinden sonra
öğretmenlerinden edineceği cinsellik eğitimi çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki
“Bedenini seven, bedenine saygı gösteren bir kişi, yetişkinliğinde de özel ilişkilerinde
partnerinden aynı muameleyi bekler” (Kumru, 2016). Aynı zamanda her yaşta
karşılarına çıkabilecek istismar/suistimal risklerine karşı çocuklarımızı bilinçlendirip
güçlendirmek, karşı koyma gücü yaratmak da bizlerin ebeveyn ve eğitimci
görevlerimizdendir. Bu noktada verilmesi gereken bir diğer önemli eğitim de
Mahremiyet Eğitimi’dir. Her iki eğitim de, bebek doğduğundan itibaren, içeriği
değiştirilerek ve detaylandırılarak öncelikle ailede verilmesi gereken bilinçlendirme
çalışmalarıdır. Yazıda, iki konuya da değinmeye ve ana hatlarıyla çocuklara verilmesi
gereken mesajları aktarmaya çalışacağım.

1. CİNSELLİK EĞİTİMİ
Gelişimsel Psikoloji bize çocukların gelişimsel basamaklarına göre değişen
merak konularını ve bu konularla şekillenen oyunlarını bilimsel açıdan
göstermektedir.
0-2 yaş: Dokunma
Bu yaş grubunda çocuklar dünyayı dokunarak keşfederler. Cinsel organlarına
dokunurlar, onunla oynarlar. Bu yaşta ebeveyn ve eğitimciler olarak çocuklarımıza
aktarmamız gereken bilgi, onlara vücutlarının bölgelerini öğretmek, bu sırada cinsel
organlarından da bahsetmek ve onların sade ve sadece bilimsel isimlerini
kullanmaktır.
2-5 yaş: Merak
Anaokulu çocuğu… Bu yaş grubunda çocuklar sürekli olarak etraflarındaki her şeyi
merak ederler. Hem kendi hem de diğerlerinin bedenlerini merak ederler. Bu sebeple
çıplak olmayı severler, arkadaşlarının ve aile üyelerinin çıplaklığını araştırırlar.
Ebeveynler ve eğitimciler olarak bu yaş çocuklarına her iki cinsin bedeninin bölgeleri
bilimsel isimleriyle öğretilmelidir. Hem kendi hem de karşı cins bedenini tanımalıdırlar.
Cinsel bölgelerin işlevleri anlatılır. Özel bölgeler mutlaka tanımlanmalıdır. Bu mini
eğitimler sırasında mümkün olduğunca yaş düzeyine uygun görselden faydalanmanız
uzmanlar tarafından tavsiye edilir. Çocuğunuzun sürekli olarak cinsel organına
dokunması ebeveyn veya aile büyüklerini rahatsız edebilir, ancak bu davranış bir
gelişimsel özelliktir. Bu davranış karşısında ebeveynin aktarması gereken mesaj, bu
davranışı özel alanında, yani kendi odasında ve tek başınayken yapması gerektiğidir.
Çünkü unutmayalım; merak eden çocuk mutlaka deneyecektir.
5-7 yaş: Mahremiyet Eğitimi
Okul çocuğu… Mahremiyet eğitimi bu yaşta mutlaka gecikmeden verilmelidir. Okul
döneminin başlamasıyla çocukların yetişkin ve akranlarıyla iletişimleri artar. Çocuklar
günlerinin büyük bir kısmını ev korumasından uzak geçirmeye başlarlar ve
bedenlerini korumakla yükümlüdürler. Bedenlerinin tamamına ve özellikle özel
bölgelerine onlar izin vermeden kimsenin dokunamayacağını bilmelidirler. Bu yaş
grubunun çocukları tuvalet ve soyunma odalarında cinsel organlarını birbirlerine
göstererek oyunlar oynayabilirler. Bu gibi davranışlar mutlaka takip edilmeli ve
çocuklar özel bölgeler hakkında bilinçlendirilmeye devam edilmelilerdir.
7-9 yaş: Cinsiyet Kuralları
Kişiliklerinin oturmaya başladığı bu yaş döneminde çocuklar karşı cinsle farklılıklarını
daha net şekilde anlarlar. Ergenliğe hazırlanan beyin ve vücutları bilgilendirilmeye
açtır. Doğum, cinsiyet farklılıkları, çocuk bedeninden yetişkin bedenine geçişteki
değişimler hakkında bilgilendirilmek isterler. Eğer bilimsel ve doğru bilgiyi güvendiği
ebeveyn ve öğretmeninden alamazlarsa, muhakkak, internet, yaşıt veya kendinden
büyük arkadaş bilgisi gibi dış kaynaklara başvuracaklardır. Bu sebeple ailede verilecek
olan tatmin edici ve güvenilir bilimsel bilgi çok önemlidir. Genellikle, kendi cinsleriyle
daha çok oynarlar. Bu dönemde aynı evi paylaşan ebeveynleri olarak artık bu yaş
çocuklarımızın özel alan ve zamanlarına daha çok saygı göstermeliyiz. Bu yaş
döneminde kendi odasında geçirdiği özel zamanlara, banyo vakitlerine, tek başına
giyinip soyunduğu zamanlara önem vermeli, onlara mahrem alanlarını sağlamalıyız.
Aynı saygıyı ebeveynler olarak da çocuklardan beklememiz gerekmektedir. Karşılıklı
olarak kapılar çalınarak ve izin isteyerek odalara girilmelidir. Banyolar tek başlarına
yapılmalıdır. Giyinip soyunurken kimse kimseyi izlememelidir.

2. MAHREMİYET EĞİTİMİ
Sosyal hayatta normlara uygun hareket edebilen, ve kendisine yöneltilebilecek bir
istismar/suistimal ortamında kendisini savunabilecek beceriye sahip çocuk
yetiştirmek, ancak evde ebeveynleri tarafından, çocuğun 4-7 yaş aralığında verilmesi
gereken mahremiyet eğitimi sayesinde çocuğa kazandırılabilir. Bu bilinç ve davranış
kazandırma pratiklerinde mutlaka değinilmesi gereken konular vardır:
1. “Bedenim bana ait” bilinci
Hem sözel olarak hem de çocuklarına örnek olacak davranışlarıyla ebeveynler
çocuklarına bedenlerinin sadece onlara ait olduğu, hiç kimsenin onların
bedenlerinden yararlanamayacağı, onları suistimal edemeyecekleri bilinci
kazandırmalılardır.
2. “İzin verirsem dokunabilirsin” bilinci
1. ilkeyle bağlı olarak, ebeveynler 4 yaşından itibaren çocuklarına
dokunurlarken onlardan izin alarak bedenin kendine ait olma algısını
desteklemelidirler. Bu sayede çocuk büyüdükçe bedenine dokunan herkesin
ondan öncelikle izin alması gerektiğini bilir, izin bekler ve izinsiz dokunuşlarda
rahatsızlık hisseder, kendini savunmaya geçer.
3. “Dokunulması yasak olan yerlerim” refleksi (“özel bölgeler”)
Çocuklar 4 yaşından itibaren özel bölgelerine dokunulmasından rahatsızlık
hissetmelilerdir. Özellikle cinsel bölgelere yapılan dokunuşlara karşı muhakkak
tepki vermeleri gerekir.
4. Fiziksel baskıya karşı durma refleksi
Çocuklarımız kendilerine karşı gösterilen herhangi bir güç karşısında karşılık /
tepki vermeleri ve kaçmaları gerektiğini bilmelilerdir. Kendi pratikliğine ve
becerilerine güvenmeyen çocuklar istismar karşısında sineye çekilen
çocuklardır. Çocuklarımızı bu anlamda güçlendirmek, kaçma becerilerini
desteklemek adına evde saklambaç, ebelemece gibi oyunlar oynanması
önerilmektedir.
5. Çıplaklığın sınırları; “soyunma ve giyinmede yalnızlık” gerekliliği
4 yaşından büyük çocuklar ev içinde veya herhangi bir sosyal ortamda
çırılçıplak gezmemelilerdir. Tek başlarına soyunup giyinmelilerdir.
6. Banyoda mahremiyet, “tuvalette benden başkası olmamalı” bilinci
Banyo, özel vakit geçirilmesi gereken bir alandır. 4 yaşından itibaren çocuklar
banyoda duş alırlarken veya tuvaletlerini yaparlarken yalnız olmalılardır. Yalnız
duş almakta zorlanan çocuklara duş sırasında eşlik eden ebeveyn mutlaka
hem kendine hem de çocuğuna mayo giydirerek özel bölgeleri saklamalıdır.
Tuvalet ihtiyacı giderilirken başkalarının bunu izlememesi gerektiği algısı da bu
sayede çocuğa kazandırılmalıdır.
7. “izin verirsem kabul edilirsin” ilkesi
Özellikle 7 yaşından itibaren çocuklardan izin almadan onların özel
dünyalarına adım atmak doğru değildir. Çocuklar odalarının onların özel
alanları olduğunu kavramalılardır. Bu davranış, çocuğa rahatsız olduğu bir
durumda itiraz etme becerisini de kazandırır.
8. “Güvenli dokunuş”, “güvensiz dokunuş” bilinci
Çocuklar, bu yaş döneminde sevgi niyetli ve kötü niyetli dokunuşların farkını
anlayabilmelilerdir. Bu ancak güvenli güvensiz dokunuş kavramlarını onlara
hikaye veya görsellerle anlatarak oturabilecek bir bilinçtir.
Bizler de ilkokul eğitimcileri olarak, evde sizlerin vermiş olduğu bilinçlendirme
çalışmalarını destekleyici eğitimleri sınıf rehberlik saatlerimizde öğrencilerimize
vermekteyiz. Konuyla ilgili sorularınızda ilkokul rehberlik birimimize danışmanızı
öneririz.

Kaynakça

“Güvenli dokunuş”, “güvensiz dokunuş”; https://www.youtube.com/watch?
v=zNTUMNKSNwk
Jülide Sevim, Anne Bu Ne?
Rayka Kumru, 2016, Beni de bedenimi de seviyorum! (Ebeveyn ve çocuk
kitapları)
Yaşam Yanardağ Çelik, 2014, Çocuklar için cinsel eğitim öyküleri (çocuk kitabı)
Meg Hickling, 2002, Kızlar, oğlanlar ve beden bilimi (çocuk kitabı)
Pro familia, 2015, Bedenim bana ait! (çocuk kitabı)